Chiếu sáng cho các công trình công cộng

Cộng đồng – văn hóa, hành chính, giáo dục, giao thông và giải trí

Điều gì gắn kết xã hội chúng ta, cho phép nó vận hành và làm cho nó đáng sống? Nhất là những tòa nhà cộng đồng, nơi mọi người, dù là khách tham quan, công dân hay chính trị gia, thường xuyên di chuyển, tụ họp và trao đổi thông tin. Các tòa nhà hành chính công, cơ sở giáo dục, nhà hát, trung tâm hội nghị, nhà ga và sân bay: kiến trúc, trang thiết bị và tình trạng của chúng phản ánh nhu cầu và thực tế của một xã hội. Việc tạo ra các tính năng mới hoặc duy trì các công trình hiện có mang đến cả cơ hội lẫn trách nhiệm cho các nhà quy hoạch và thiết kế. Sự cẩn trọng và chất lượng trong mọi khía cạnh quy hoạch là yếu tố quyết định. Ánh sáng không chỉ đảm nhiệm các nhiệm vụ chức năng đơn thuần – nó còn quyết định tính chất và sức mạnh biểu tượng của các công trình công cộng.

Ánh sáng đảm nhiệm những nhiệm vụ gì trong các tòa nhà công cộng?

Suy nghĩ về chức năng chiếu sáng

Chiếu sáng các công trình công cộng cần đáp ứng nhiều nhu cầu khác nhau: quy hoạch không gian và thiết kế, cùng với các điều kiện về khung tài chính, tạo thành nền tảng cho khái niệm chiếu sáng.
Phạm vi nhiệm vụ có thể bao gồm nhiều tình huống kiến trúc phức tạp, bắt đầu từ mặt tiền và chiếu sáng khu vực lối vào và tiền sảnh, các khu vực lưu thông như cầu thang và hành lang, các phòng đa chức năng và khu vực ngoại vi cần thiết cho quản lý, xưởng và kho lưu trữ. Một mô hình lý thuyết về chức năng chiếu sáng giúp đánh giá chất lượng chiếu sáng không chỉ dựa trên các tiêu chí định lượng thuần túy như độ rọi, mà còn tập trung vào việc sử dụng một tình huống không gian. Hình thức phân vùng này cho phép xác định các nhiệm vụ riêng lẻ: một khu vực có nên tiếp khách, đại diện cho các yếu tố và giá trị cụ thể, cung cấp định hướng, dẫn đường trong tòa nhà hay cung cấp không gian cho các sự kiện cụ thể? Khi bắt đầu mỗi dự án chiếu sáng, các nhà thiết kế chiếu sáng nên đặt ra ba câu hỏi sau cho mỗi khu vực chức năng cần thiết:

Phòng hoặc khu vực không gian đó có tầm quan trọng về mặt kiến trúc và chức năng như thế nào?
Những nhiệm vụ nào trong tòa nhà có thể được thực hiện bằng hệ thống chiếu sáng để mang lại cho mọi người dùng trải nghiệm tích cực, nâng cao bản sắc?
Chiến lược và phương pháp chiếu sáng riêng lẻ nào phù hợp làm cơ sở cho thiết kế chiếu sáng?

Chiếu sáng Đại diện (Representing)

Tạo điểm mốc bằng ánh sáng

Ánh sáng có thể mang lại vẻ ngoài độc đáo cho các tòa nhà công cộng như thế nào?

Trưng bày uy tín với ánh sáng

Ánh sáng đóng vai trò quyết định trong việc mang lại cho các công trình công cộng một bản sắc uy tín và đặc trưng. Nó nhấn mạnh kiến trúc trong bối cảnh đô thị. Điều này bao gồm việc thể hiện mặt tiền và kết cấu công trình bằng ánh sáng, cũng như thiết kế khu vực lối vào, tiền sảnh và sảnh. Các khái niệm chiếu sáng khác biệt với các thành phần ánh sáng và chất lượng ánh sáng khác nhau cho từng chức năng cụ thể truyền tải cảm giác giá trị. Vật liệu và bề mặt cao cấp được thể hiện trọn vẹn dưới ánh sáng rực rỡ với độ hoàn màu tốt.

Tạo cho mái nhà vẻ ngoài nổi bật với ánh sáng

Kết cấu mái ấn tượng là yếu tố điển hình trong kiến trúc uy nghiêm của các công trình công cộng lớn: kết cấu mái lớn, rộng hoặc nhô ra tạo điểm nhấn thẩm mỹ trong môi trường đô thị. Với vai trò là mái che, chúng xác định khu vực lối vào được bảo vệ, kết nối không gian trong nhà và ngoài trời trong tiền sảnh, đồng thời tạo ra bầu không khí đặc biệt trong các sảnh. Kết cấu mái này được nhấn mạnh bởi hệ thống đèn chiếu sáng âm trần, mang lại vẻ ngoài nhẹ nhàng, gần như nổi bật khi được chiếu sáng. Hệ thống đèn chiếu sáng âm trần đồng thời cung cấp ánh sáng tổng thể gián tiếp, không gây chói mắt.

Tạo ra những hiểu biết sâu sắc với ánh sáng

Chiếu sáng tường thường được hiểu là việc chiếu sáng đồng đều các bề mặt thẳng đứng trong phòng bằng đèn chiếu sáng tường chuyên dụng với sự phân bổ ánh sáng không đối xứng. Chiếu sáng tường có vai trò đặc biệt trong chiếu sáng định hướng nhận thức vì hướng nhìn tự nhiên của con người tập trung vào các bề mặt thẳng đứng. Chiếu sáng thẳng đứng làm nổi bật kích thước của các sảnh lớn và sảnh vào thông qua chiều sâu không gian rộng lớn. Nó cũng cho phép kiến trúc trong suốt chiếu sáng từ bên trong và biến các tòa nhà thành những điểm nhấn về đêm.

Tạo điểm nhấn bằng ánh sáng

Các khái niệm chiếu sáng uy tín cho các công trình công cộng được hoàn thiện bằng cách trưng bày các vật thể như tác phẩm điêu khắc, hàng cột, cờ hoặc cây cối làm điểm nhấn hiệu quả trên nền tòa nhà được chiếu sáng phẳng hơn. Ánh sáng định hướng, tập trung làm nổi bật các đặc điểm như chất lượng điêu khắc hoặc chuyển động không chỉ bằng độ tương phản sáng với môi trường xung quanh mà còn bằng sự tương tác giữa ánh sáng và bóng tối. Các công cụ chiếu sáng phù hợp, phù hợp với điều kiện kiến trúc, bao gồm máy chiếu gắn trên cột hoặc tòa nhà, cũng như đèn âm sàn phân bố hẹp.

Chức năng này nhằm mục đích làm nổi bật các đối tượng quan trọng, kiến trúc, hoặc thương hiệu, qua đó thể hiện bản sắc và tầm quan trọng của chúng.

Mục đích:

Tạo điểm nhấn và thu hút sự chú ý đến một vật thể, tác phẩm nghệ thuật, hoặc yếu tố kiến trúc độc đáo.
Thiết lập một tuyên bố trực quan mạnh mẽ, củng cố hình ảnh thương hiệu và bản sắc của không gian.
Tạo cảm giác ấn tượng, sang trọng và chuyên nghiệp.

Lưu ý khi thiết kế:

Sử dụng đèn chiếu điểm (spotlights) hoặc đèn rọi hẹp để tập trung ánh sáng vào đối tượng.
Đảm bảo chất lượng ánh sáng cao (chỉ số hoàn màu CRI cao) để màu sắc của đối tượng được tái hiện chân thực.
Sử dụng ánh sáng để tạo độ tương phản giữa đối tượng và môi trường xung quanh, tăng thêm kịch tính và chiều sâu.

Chiếu sáng Định hướng (Orientation)

Cấu trúc một căn phòng với ánh sáng

Làm thế nào ánh sáng có thể giúp các tòa nhà công cộng dễ tiếp cận hơn?

Tạo định hướng bằng ánh sáng

Các công trình công cộng cần được tiếp cận bình đẳng với tất cả mọi thành viên trong xã hội. Các khái niệm chiếu sáng súc tích, đáp ứng nhu cầu nhận thức, giúp các công trình này dễ tiếp cận và thân thiện hơn với người dùng. Một phần của việc này là xác định và bố trí các phòng lớn thông qua hệ thống chiếu sáng phân vùng theo chiều dọc và chiều ngang. Độ tương phản về độ sáng tạo ra các cấp bậc quan trọng trong phòng, hỗ trợ việc định hướng nhanh chóng và đáng tin cậy - cho cả khách mới đến thăm cũng như người dùng thường xuyên hoặc nhân viên. Ví dụ về sảnh vào minh họa cách ánh sáng làm nổi bật các kích thước đại diện và đồng thời truyền tải cảm giác cởi mở và rõ ràng.

Xác định ranh giới phòng bằng ánh sáng

Kích thước và hình dạng cơ bản của một căn phòng là một phần thông tin cốt lõi mà chúng ta cần để định hướng. Đây là lý do tại sao việc chiếu sáng các đường viền dọc của căn phòng thông qua hiệu ứng hắt tường lại quan trọng đến vậy. Chúng ta cũng đánh giá độ sáng của căn phòng dựa trên trục nhìn chính, chủ yếu là các bề mặt thẳng đứng. Những bề mặt này có thể được chiếu sáng đồng đều và hiệu quả bằng các hiệu ứng hắt tường chuyên dụng. Hiệu ứng hắt tường không chỉ tạo ấn tượng về độ sáng cho toàn bộ căn phòng mà còn mang lại cho căn phòng một diện mạo rộng rãi, thoáng đãng. Các cấu trúc kiến trúc nhô ra trong phòng được tạo vẻ nhẹ nhàng, gần như nổi bật nhờ hiệu ứng chiếu sáng dọc.

Hướng dẫn tầm nhìn và chuyển động bằng ánh sáng

Một nguyên lý cơ bản của nhận thức xác định rằng độ sáng thu hút sự chú ý. Trên thực tế, phương pháp này cho phép tạo ra các hệ thống phân cấp trong nhận thức bằng cách sử dụng độ tương phản sáng tối trong phòng. Các vật trưng bày, yếu tố kiến trúc hoặc khu vực được nhấn mạnh bằng ánh sáng điểm nhấn có tác dụng thu hút sự chú ý. Với kiến thức này, các nhà thiết kế ánh sáng có thể tạo điểm nhấn trong phòng và dẫn dắt dòng khách tham quan. Các công cụ cổ điển cho chiếu sáng điểm nhấn là đèn rọi gắn trên ray hoặc âm trần. Chúng cung cấp ánh sáng rực rỡ, độ tương phản cao, ví dụ như để tạo hình vật thể bằng ánh sáng và bóng đổ, hoặc để nhấn mạnh các khu vực thông tin trong phòng.

Phân biệt các khu vực bằng ánh sáng

Là một phần của khái niệm chiếu sáng định hướng nhận thức, các thành phần chiếu sáng theo chiều ngang cho chiếu sáng tổng thể cũng không nên đơn điệu mà phải được phân biệt theo chức năng. Bằng cách này, thông qua các đặc tính ánh sáng khác nhau như độ sáng và nhiệt độ màu, các khu vực tương phản với nhau được tạo ra trong phòng: ví dụ như các lối đi và khu vực lưu thông được phân định rõ ràng nhờ độ sáng tăng lên. Các công cụ như đèn downlight hội tụ kép cũng giúp phân chia các phòng lớn có trần cao thành các khu vực một cách súc tích thông qua ánh sáng theo chiều ngang với khả năng kiểm soát độ chói tốt.

Chức năng này nhằm mục đích giúp mọi người di chuyển và tìm đường một cách an toàn và trực quan trong không gian.

Mục đích:

Phân chia không gian một cách rõ ràng, giúp xác định các lối đi, khu vực chức năng, và lối thoát hiểm.
Tạo ra một luồng di chuyển logic và hiệu quả, giảm thiểu sự bối rối cho người dùng.
Đảm bảo an toàn bằng cách chiếu sáng rõ ràng các khu vực nguy hiểm như bậc thang, góc cua.

Lưu ý khi thiết kế:

Sử dụng ánh sáng để dẫn lối, làm nổi bật các hành lang và khu vực giao nhau.
Sử dụng đèn rọi tường (wallwashers) hoặc đèn chiếu sàn để tạo ra một "tấm thảm ánh sáng" không gây chói, làm rõ các lối đi.
Ánh sáng cần đủ độ sáng để đảm bảo an toàn nhưng không quá mạnh để không gây ảnh hưởng đến các khu vực lân cận.

Chiếu sáng Chào mừng (Welcome)

Chào mừng bằng ánh sáng

Ánh sáng truyền đạt ấn tượng tích cực như thế nào ở giai đoạn tiếp nhận?

Thiết kế ấn tượng đầu tiên bằng ánh sáng

Ánh sáng phân định các điểm tiếp xúc như quầy lễ tân và quầy thông tin trong một không gian để hướng dẫn luồng khách. Độ sáng cao hơn môi trường xung quanh sẽ tự động thu hút sự chú ý. Đèn chiếu sáng có khả năng kiểm soát độ chói tốt đảm bảo sự thoải mái thị giác cao cho khách và nhân viên lễ tân. Mục đích của việc chiếu sáng tại các khu vực lễ tân trong các tòa nhà công cộng là truyền tải cảm giác chào đón và toát lên vẻ uy nghiêm.

Tạo nền đồng nhất với ánh sáng

Tường sau được chiếu sáng bằng đèn wallwasher tạo nên phông nền tươi sáng, thân thiện cho khu vực lễ tân. Trong ví dụ kiến trúc, đèn wallwasher thấu kính được sử dụng như đèn âm trần, vừa chiếu sáng đồng đều vừa hiệu quả cho các bức tường cao. Những bức tường tràn ngập ánh sáng cũng có thể trở thành vật mang thông tin thông qua logo, biểu ngữ và biển hiệu. Ánh sáng dọc nhấn mạnh ấn tượng về chiều cao của căn phòng. Được sử dụng ở khu vực phòng sau, đèn wallwasher cũng giúp phân định hướng đi trong tòa nhà.

Làm nổi bật các vật thể bằng ánh sáng

Trong thiết kế chiếu sáng định hướng nhận thức, chiếu sáng điểm nhấn có tác dụng tạo ra hệ thống phân cấp trong phòng và định hướng tầm nhìn. Điều này giúp người dùng và khách dễ dàng định hướng trong phòng. Các nguồn sáng kín đáo như đèn rọi âm trần được bố trí ở rìa tầm nhìn sẽ nhấn mạnh hiệu ứng của phương pháp chiếu sáng này. Ánh sáng định hướng sẽ làm nổi bật các điểm nhấn riêng lẻ như vật thể trên tường cũng như toàn bộ khu vực như quầy thông tin và bàn họp.

Tạo ra ánh sáng chung theo vùng

Ở những căn phòng cao, đèn downlight hai tiêu điểm lý tưởng cho ánh sáng tổng thể theo chiều ngang, không gây chói. Có thể tạo ra các đảo ánh sáng trong phòng bằng cách sử dụng đèn chiếu sáng âm trần có công suất lumen cao hơn hoặc bố trí gần nhau hơn – hiệu ứng này cũng có thể đạt được bằng đèn thả bổ sung hoặc đèn rọi được căn chỉnh phù hợp. Ánh sáng trực tiếp phù hợp mang lại vẻ ngoài hấp dẫn cho các khu vực lưu thông.

Chức năng này nhằm mục đích tạo ra một không gian thân thiện và hấp dẫn ngay từ ấn tượng đầu tiên, khiến mọi người cảm thấy thoải mái và được chào đón.

Mục đích:

Tạo một bầu không khí ấm cúng và tích cực ở các khu vực lối vào, sảnh hoặc quầy lễ tân.
Truyền tải cảm giác hiếu khách, thân thiện và cởi mở.
Định hình khu vực chuyển tiếp từ bên ngoài vào bên trong một cách mượt mà và dễ chịu.

Lưu ý khi thiết kế:

Sử dụng ánh sáng có nhiệt độ màu ấm (2700K - 3000K) để tạo cảm giác ấm áp.
Kết hợp ánh sáng khuếch tán (ambient) với ánh sáng điểm nhấn để tạo chiều sâu và sự phong phú.
Tránh ánh sáng quá chói hoặc quá mạnh ở khu vực này, tập trung vào việc tạo ra một không gian thư giãn và dễ chịu.

Chiếu sáng Hướng dẫn (Guiding)

Hướng dẫn và dẫn dắt bằng ánh sáng

Ánh sáng giúp chúng ta đến đích an toàn và nhanh chóng như thế nào?

Chỉ đường bằng ánh sáng

Việc tìm đường trong các tòa nhà công cộng lớn như cơ quan hành chính, trường đại học, nhà ga và sân bay là một thách thức lớn. Để giúp khách tham quan và người sử dụng di chuyển trong tòa nhà một cách an toàn và đáng tin cậy, các tuyến đường lưu thông và khu vực như cầu thang bộ và sảnh thang máy cần được nhấn mạnh về mặt thị giác. Chiếu sáng tuyến tính rất phù hợp để đánh dấu đường đi. Các tuyến đường ở xa như hành lang hoặc bậc thang không nên dẫn vào bóng tối: chiếu sáng theo chiều dọc giúp đánh dấu điểm đến và giúp nhận biết từ xa.

Phân loại độ sâu của phòng bằng ánh sáng

Các bề mặt ngoại vi được phân định rõ ràng bằng ánh sáng tạo ra tầm nhìn thoáng đãng và dễ dàng định hướng trong các tòa nhà công cộng. Trong ví dụ về kiến trúc, điều này được thể hiện rõ nét qua việc ốp tường ở khu vực phòng phía sau. Điều này đạt được nhờ sử dụng đèn ốp tường thấu kính âm trần. Ấn tượng về không gian sáng sủa của căn phòng khơi gợi sự chú ý, nhấn mạnh kích thước của căn phòng và giúp định hướng trong khu vực tòa nhà này. Mặt khác, ánh sáng hắt ra phân định các bức tường của giếng thang máy ở phía trước. Ánh sáng theo chiều dọc làm nổi bật chiều sâu kiến trúc.

Đánh dấu các lỗ mở bằng ánh sáng

Việc định hướng cho khách tham quan và người sử dụng các tòa nhà công cộng có thể được đơn giản hóa đáng kể bằng cách sử dụng đèn chiếu điểm để nhấn mạnh các yếu tố tiếp cận theo chiều dọc như cầu thang, thang cuốn và hệ thống thang máy. Ví dụ, đèn chiếu điểm âm trần là lựa chọn lý tưởng để tạo điểm nhấn ánh sáng ở chân cầu thang hoặc trước thang máy. Tương tự, biển báo, các yếu tố của hệ thống dẫn đường hoặc các vật thể dễ thấy cũng được hưởng lợi từ việc phân định rõ ràng hơn nhờ ánh sáng định hướng rực rỡ.

Nhận dạng khuôn mặt bằng ánh sáng để xem

Ánh sáng tổng thể phẳng, theo chiều ngang trong phòng, ví dụ như từ đèn downlight, góp phần tạo nên bầu không khí dễ chịu cho căn phòng nhờ độ rọi bán trụ. Điều này rất quan trọng để nhận diện khuôn mặt của người khác và cũng giúp tăng cảm giác an toàn. Nếu các khu vực khác nhau của tòa nhà được chiếu sáng theo mục đích sử dụng, chúng sẽ dễ nhận biết hơn: điều này cũng giúp định hướng.

Chức năng này nhằm mục đích sử dụng ánh sáng như một công cụ để chỉ dẫn người dùng đến một điểm đến cụ thể, có thể là một sản phẩm, một khu vực hoặc một lối ra.

Mục đích:

Tạo một "con đường ánh sáng" để hướng sự chú ý và di chuyển của mọi người theo một trình tự nhất định.
Định vị các điểm đến quan trọng hoặc các khu vực cần được khám phá.
Cung cấp sự rõ ràng và hiệu quả cho trải nghiệm của khách tham quan.

Lưu ý khi thiết kế:

Sử dụng chuỗi đèn, đèn chiếu sàn hoặc đèn tuyến tính để tạo ra một dải ánh sáng liên tục.
Sử dụng các hiệu ứng ánh sáng như thay đổi cường độ hoặc màu sắc để đánh dấu các bước đi hoặc điểm dừng.
Đảm bảo hướng dẫn bằng ánh sáng phải trực quan và dễ hiểu, không gây ra sự nhầm lẫn.

Chiếu sáng Đến với nhau (Coming Together)

Thiết kế tương tác với ánh sáng

Ánh sáng có thể đồng hành cùng các cuộc gặp gỡ và thúc đẩy giao tiếp như thế nào?

Tổ chức các cuộc họp thành công với ánh sáng

Trong các phòng đa chức năng và hội trường sự kiện, không khí có thể được thay đổi đa dạng với các hệ thống chiếu sáng với các thành phần khác nhau của ánh sáng tổng thể, ánh sáng dọc và ánh sáng điểm nhấn. Các thiết bị chiếu sáng có thể điều khiển, ví dụ như với giao diện DALI hoặc bộ điều khiển mờ pha, có thể được tích hợp vào hệ thống điều khiển ánh sáng và tòa nhà cho mục đích chiếu sáng sân khấu. Với các hệ thống chiếu sáng cho hội thảo và cuộc họp, trọng tâm là dễ dàng nhận diện người tham dự cũng như việc đọc và viết tại bàn làm việc. Khả năng kiểm soát độ chói tốt và ánh sáng không nhấp nháy đảm bảo sự thoải mái về thị giác, ngay cả trong các cuộc họp trực tuyến.

Hiển thị hiệu quả với ánh sáng

Cùng một phòng đa chức năng, được thiết kế lại cho tình huống thuyết trình: trọng tâm tập trung vào diễn giả và nội dung bài thuyết trình. Ánh sáng tổng thể được giảm thiểu tối đa cùng với điểm nhấn nhẹ trên bục giảng tạo nên bầu không khí tập trung. Một điểm nhấn khác đánh dấu lối ra để định hướng. Đèn chiếu sáng dọc của tường cuối được tắt hoàn toàn để máy chiếu đạt được độ sáng hoàn hảo. Ánh sáng không nhấp nháy đáp ứng nhu cầu của phương tiện truyền thông, ví dụ như khi quay video.

Không khí lễ hội tràn ngập ánh sáng

Căn phòng đa chức năng trông như được lột xác hoàn toàn khi được sử dụng cho tiệc tối chiêu đãi. Ánh sáng phù hợp tạo nên bầu không khí lễ hội và tạo nên những góc riêng tư cho các cuộc trò chuyện. Đèn chiếu điểm âm trần có thể được căn chỉnh chính xác trên bàn và các chi tiết trang trí, đồng thời tạo điểm nhấn trên đồ sứ, ly tách và dao kéo. Ánh sáng từ các bức tường xung quanh được chiếu sáng bằng đèn hắt tường tạo nên phông nền sang trọng. Ánh sáng trang trí trên trần nhà góp phần tạo nên bầu không khí lễ hội.

Chức năng này nhằm mục đích tạo ra một không gian thoải mái và thân mật, khuyến khích mọi người tụ tập, giao lưu và tương tác.

Mục đích:

Tạo bầu không khí phù hợp cho các hoạt động cộng đồng, thảo luận nhóm hoặc giải lao.
Thúc đẩy sự kết nối và tương tác xã hội giữa mọi người.
Tạo cảm giác thư giãn, thoải mái và thuộc về một nhóm.

Lưu ý khi thiết kế:

Sử dụng ánh sáng môi trường (ambient lighting) dịu nhẹ, kết hợp với các nguồn sáng gián tiếp.
Tạo cảm giác thân mật bằng cách sử dụng ánh sáng có cường độ thấp hơn ở khu vực này so với các khu vực khác.
Ánh sáng nên được phân bố đều và không gây chói, đảm bảo mọi người có thể giao tiếp dễ dàng mà không bị khó chịu.